Objawy

Często objawia się trzaskami  i bólem w jednym lub obu stawach skroniowo-żuchwowych szczególnie przy szerokim otwarciu ust np. przy ziewaniu.  

Zamykaniu szeroko rozwartych ust  towarzyszą wówczas ból oraz nieprzyjemne doznania akustyczne: trzaski, klikanie, pykanie. Są przejawem dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego (dssż), wadliwego działania przegubu łączącego szczęki górną i dolną. Może się  też wtedy zdarzyć przypadek niemożności  zamkniecia  ust  zwany potocznie "wypadaniem szczęki".

Stawy to miejsca, w których kości się stykają i poruszają względem siebie. Kości są połączone elastycznymi więzadłami utrzymującymi je na właściwym miejscu. Natomiast chrząstki pokrywające kości w obrębie stawu zapobiegają ocieraniu się kości o siebie oraz umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie stawu, który dodatkowo otoczony jest torebką stawową zawierającą płyn maziowy. Dostarcza on składniki odżywcze do chrząstki. Stawy stosunkowo łatwo ulegają uszkodzeniom, a sygnałem tych zmian jest ból. Może się również pojawić ograniczenie ruchomości stawu i jego zesztywnienie, a także obrzęk.

Częstym problemem są także zwyrodnienia stawów. Następują głównie wskutek ich "zdzierania". Proces ten postępuje z czasem i trudno go zatrzymać. Po prostu niektóre części naszego ciała - w tym przypadku chrząstka stawowa - "zużywają się", a organizm nie nadąża z ich naprawianiem.

Przemieszczenie krążka stawowego

Nieprawidłowości działania stawu skroniowo-żuchwowego, objawiające się bólem przy otwieraniu i zamykaniu szczęk oraz odgłosami wydawanymi przez stawy żuchwy, wynikają z niewłaściwego położenia szczęki dolnej w stosunku do górnej oraz przemieszczenia kawałka chrząstki zwanego krążkiem stawowym. Jego wadliwe ułożenie powoduje, że przestaje on amortyzować ruchy dolnej szczęki, czyli żuchwy, i kości skroniowej. Z przesunięciem  krążka   związane są   trzaski w trakcie odwodzenia i przywodzenia żuchwy.
 
Budowa stawu skroniowo-żuchwowego

Staw skroniowo-żuchwowy  jest nietypowy, inny niż stawy naszego układu ruchu: tworzy go jedna  kość, czyli żuchwa, ruchoma kość czaszki, a stawy skroniowo-żuchwowe to jedyne jednoimienne stawy sprzężone ze sobą i czynnościowo, i anatomicznie.

Staw skroniowo-żuchwowy, złożony system kości, krążków stawowych, więzadeł i mięśni, jest tymczasem bardzo ważny, często używany, niezbędny m.in. przy mówieniu, przyjmowaniu i żuciu pokarmów. Ma skomplikowaną budowę, a to sprawia, iż jego stan rzutuje na ogólne samopoczucie. Odpowiada za poruszanie żuchwą do przodu, do tyłu i na boki.

Łączy szczękę dolną z czaszką, a składa się z dołka stawowego kości skroniowej, wyrostka stawowego (kłykcia) głowy żuchwy, krążka stawowego i torebki stawowej.

W zdrowym stawie skroniowo-żuchwowym ów krążek pozostaje zawsze między kłykciem i dołem stawowym. Wraz z krążkiem przesuwa się kłykieć głowy żuchwy po obu stronach. Prawidłowe funkcjonowanie stawu oraz właściwa pozycja krążka zapewniają dobrą pracę mięśni głowy, szyi i ramion.

Sam krążek nie jest unerwiony, ale właściwie ustawiony zapobiega uciskowi nerwów i naczyń krwionośnych w stawie, gdy szczęka jest zamknięta. Skutek ucisku zaburza równowagę całej struktury stawu, co z kolei odbija się na nerwach, więzadłach i mięśniach głowy, szyi i twarzy, niosąc ból w ich obrębie, często łudząco przypominający migrenę.
 
Przyczyny dysfunkcji ssż

Zaburzenia funkcji stawu skroniowo-żuchwowego miewają różne podłoże - od braków w uzębieniu, wad zgryzu i wad postawy, nieprawidłowo wykonanych protez zębowych, skłonności do zgrzytania i zaciskania zębów-tzw.  bruksizm,  poprzez wady rozwojowe, po zmiany zwyrodnieniowe i patologie w obrębie stawu z przemieszczeniem i blokadą krążka lub bez jego zablokowania. Osobną grupę przyczyn stanowią też urazy ? głowy lub szczęki oraz wszelkie sytuacje, w których głowa jest nagle rzucona do przodu i do tyłu. To tak zwany uraz biczowy w wypadkach komunikacyjnych. Nieobojętne dla sprawności stawu okazują się też czasem zabiegi intubacyjne przed operacjami w szpitalach. Wymuszone otwarcie ust i nadmierne rozciągnięcie więzadeł oraz innych tkanek w związku z koniecznością wprowadzenia rurki do dróg oddechowych pacjenta, może spowodować przemieszczenie żuchwy i zakłócić  funkcjonowanie stawu.

Konieczne jest leczenie

Dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego oznaczają nie tylko zwykły dyskomfort, ale mogą sprzyjać rozwojowi wielu chorób i poważnych dolegliwości, z trwałym zniszczeniem stawu włącznie. Wymagają więc pomocy medycznej.

Rozpoznanie i leczenie dssż spoczywa przede wszystkim na lekarzach stomatologach. To oni ? według Amerykańskiego Towarzystwa Stomatologicznego ? ponoszą główną odpowiedzialność za diagnozę i terapię tych patologii.

Wbrew pozorom rozpoznanie przysparza pewnych trudności, bo różnorodne objawy występujące w dssż, bywają też symptomami innych schorzeń. Diagnoza nie może opierać się wyłącznie na ocenie stanu uzębienia i wywiadzie. Często wymaga badań klinicznych, a przede wszystkim zdjęć rentgenowskich.

Metody leczenia obejmują zarówno podawanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, fizjoterapię (m.in. ultradźwięki, leczenie ciepłem (przy zwyrodnieniach) lub  zimnem-przy bolesnych obrzękach,) jak i noszenie specjalnych aparatów, tzw. płytek lub szyn zgryzowych redukujących szkodliwy wpływ zaciskania zębów, techniki relaksacyjne umożliwiające kontrolowanie napięcia mięśni żuchwy przez pacjenta, a także ? zabiegi chirurgiczne. Te ostatnie wykonuje się wtedy, gdy stawy żuchwy objęte są zaawansowanym procesem chorobowym i żadna inna terapia nie przynosi poprawy.

Oczywiście, stan uzębienia - zdrowe zęby, a także dobrze wykonane uzupełnienia braków to punkt wyjścia do podjęcia leczenia, a nierzadko i warunek sprawności stawów skroniowo-żuchwowych.

Najczęstsze objawy DSSŻ:

   Bóle głowy, podobne do migrenowych, bóle uszu, ból i ucisk za oczami
   Odgłos trzaskania lub pękania przy otwieraniu i zamykaniu ust
   Ból przy ziewaniu, szerokim otwieraniu ust lub przeżuwaniu, blokowanie lub wypadanie żuchwy
   Bolesność mięśni żuchwy
   Nagła zmiana wzajemnego ułożenia zębów górnych i dolnych


    Czy zgrzytasz zębami lub je zaciskasz?
    Czy masz częste bóle głowy i/lub karku? Czy ból wzmaga się w trakcie zaciskania zębów?
    Czy budzisz się z obolałymi, zaciśniętymi mięśniami żwaczowymi?
    Czy w stresie zaciskasz zęby?
  Czy sprawia Ci kłopot szerokie otwarcie ust (np. podczas ogryzania jabłka, ziewania, śpiewu)? Czy czujesz wtedy opór lub masz uczucie zablokowania żuchwy?
    Czy podczas otwierania ust czujesz w stawach kliknięcie, słyszysz trzaski, szmery lub tarcia?
    Czy masz uczucie, że jakiś ząb jest rozchwiany lub za wysoki?
    Czy masz problemy z innymi stawami?
    Czy Twoje zęby są zniszczone, starte, rozchwiane?

Im więcej odpowiedzi twierdzących, tym większe prawdopodobieństwo zaburzeń.

Profilaktyka

Konieczne są okresowe kontrole uzębienia u  stomatologa,likwidowanie  węzłów  urazowych i nie dopuszczanie do powstawania nowych. Ważna jest zwłaszcza odpowiednia suplementacja, która uzupełni dietę o substancje konieczne do kompleksowej ochrony stawów (glukozaminę, chondroitynę, witaminy: B, C i D, kolagen typu II czy kwas bosweliowy). Istotna jest też aktywność fizyczna, odpowiednia dieta i unikanie używek (na przykład zawarta w kawie kofeina wypłukuje z organizmu wapń, a jego poważny niedobór może doprowadzić do osteoporozy, choroby charakteryzującej się ubytkiem masy kostnej i zwiększonej łamliwości tkanki kostnej).